Con đường sống (*)
(Tác phẩm đoạt
giải VHNT Thủ Khoa Huân - Tiền Giang lần thứ I)
Thằng Tiền dắt con bò cái
đi lơn tơn trên bờ mẫu. Hai bên ruộng cỏ
bắc mọc cao nghệu, gió thổi rạt vô
đường đi, coi mơn mớt
ngon lành. Nhưng con bò không màng ngó tới. Nó vẫn đi
thong thả, khoan thai, theo sau có con bò nghé
chạy lăng căng, chút chút nó lại húc đầu vô vú
mẹ. Mẹ nó nhột, quất đuôi “chanh
chách” qua hai bên mông. Mặt trời gần lặn,
chới với sau rặng tre đầu xóm, ánh sáng
đỏ lòm dội vô màu lông vàng, thành một màu vàng
hực.
Thằng Tiền
cởi áo vắt ngang cổ, bày cái lưng đen sạm.
Nó vừa đi vừa nhịp cái roi mót coi
bộ khoái chí. Nó nghĩ: Con bò no cành đêm nay khỏi
thức canh chừng. Mọi ngày cứ
nửa đêm, thằng Tiền phải trở dậy cho
nó ăn thêm để có sữa cho con bú. Thằng
Tiền cưng con bò nghé lắm. Nó tính nuôi cho thiệt
mập, mập hơn bò nghé của chú ba Phát, bởi
vậy ngày nào nó cũng lùa đi ăn
hồi hừng hừng cho tới tối mịt mới
về.
Bữa nay nó qua bên
vườn ông Chủ, gặp một vạt cỏ óng ngon
quá. Con bò cái làm một bữa no nê. Thằng
Tiền tính lát nữa sẽ về khoe với cậu nó.
Má nó chắc cũng vừa ý, cười chúm
chím rồi đi dọn cơm cho nó ăn. Mai này, nó sẽ lùa đi xa hơn.
Trong đất ông Bồi, còn
nhiều miếng cỏ bảnh ghê! Ở
đó ít ai dám lại, ông Bồi khó lắm. Đứa nào léo hánh vô vườn ông bắt
được ông đập què giò. Vậy
mà ông ưa thằng Tiền. Nó không hay đi chơi
để bò phá tán đồ đạc, với lại nó ăn ở ngay thật, thấy trái chanh
rụng cũng không lượm.
Thằng Tiền về
tới nhà thì trời chạng vạng. Nó nghe tiếng
đông người nói chuyện với cậu(**)
nó. Nó thấy súng nữa, thôi chết rồi! Mấy
người lính trên bót Ngã Tư họ tới làm gì tối
vậy cà? Thằng Tiền không ưa
lính, họ hay nộ nạt. Lần nào tới
nhà họ cũng xin quýt, xin cam, có khi hái đại.
Tháng trước họ bắt
của nhà Tiền hết một con heo lứa. Con heo
mập ú, mà nó tính nuôi chấm niên, bán ít nào cũng ngàn
đồng. Cúng cơm ông nội rồi, má nó
sẽ sắm cho nó và cậu nó, mỗi người một
bộ đồ dài.
Thằng Tiền
sợ, không dám đi ngang cửa. Nó dắt con bò cái,
bét bét ra sau chuồng. Nhưng thấy nó, bỗng
người lính la lên:
- Thôi được rồi!
Và chạy ra nắm tay
nó lại. Nó ngơ ngác dòm người đó.
Trong nhà ùa ra một tốp nữa, trong đó
có cậu nó. Một người bận đồ
vàng, đội kết trắng, ngó con bò nghé trân trân rồi
khen:
- Cha mập quá! Thằng này giỏi
giữ bây!
Thằng Tiền khoái
khoái trong bụng. Người đó lại nhìn con bò
cái rồi gục gặc đầu, nói với cậu nó:
- Con bò nghé nhỏ lắm! Thôi tôi
bắt con bò cái.
Cậu nó năn
nỉ:
- Trời ơi! Ông lớn bắt con
bò cái hổng khác nào cắt cổ tui. Gia tài
tui có bao nhiêu đó.
Người đó nghiêm mặt
lại:
- Nè! Tôi tử tế với vợ
chồng chú lắm! Tôi mua tôi trả tiền
đàng hoàng. Mai, tụi com-măng-đô
nó vô nó bắt ngang thì chú làm gì nó.
- Dạ! Ông lớn thương! Mùa mần, tui nhờ cho mướn con bò
đắp đổi qua ngày. Ông lớn
bắt, tui chết đói.
Người đó dằn giọng:
- Tôi mua, tôi không ăn
cướp.
Rồi dịu lại:
- Cực chẳng đã có đám
tiệc mới nhờ tới chú. Chú giúp tôi.
Sau này có chuyện gì ra ngoải, tôi đỡ
cho.
- Dạ! Ông lớn thương tui
nhờ, ghét tui chịu, chớ bắt con bò, tui chết.
- Tôi trả chú năm trăm.
- Dạ! Bẩm ông lớn
thương!
- Tôi thương lắm rồi. Con
bò có con năm trăm là mắc lắm. Thường
thường ba bốn trăm là cùng.
- Dạ bẩm hổng
được.
- Thôi năm trăm rưỡi. Tôi tử tế với chú lắm. Sao, được không?
- Dạ bẩm không được.
- À chú cương ngạnh, chú ở
trong này, chú muốn theo Việt Minh, chú
quen thói cứng đầu, chú muốn cự với ông
lớn hả? Nè! tôi nói cho biết:
rục rịch thì liệu hồn. Ông lớn
đốt nhà, bắt bỏ tù cả đám nghe không?
- Dạ tui không có. Tui
sợ ông lớn.
- Hổng có sao không chịu bán? Ông lớn thương chú, ông lớn bao bọc
chú, ông lớn có đám tiệc, đáng lẽ chú phải
bổn thân ra ngoài lo lắng. Chớ đâu một con
bò mà cũng kèo nèo. Đây tôi nói lần chót.
Sáu trăm chịu không?
Cậu thằng
Tiền ngẫm nghĩ. Má nó lật đật xen vô:
- Không được đâu ông! Bán rồi mùa tới làm sao.
Người mặc đồ vàng
xịu mặt:
- Được không?
Thằng Tiền sợ cậu nó bán
bò thiệt:
- Cậu ơi đừng bán,
để tui nuôi cho con nghé nó mập.
Cậu nó vẫn
chưa trả lời. Người bận đồ
vàng cau có:
- Được hay
không nói dứt cái đi? Tôi trả sáu trăm
rưỡi.
Cậu thằng
Tiền ấp úng. Má nó năn
nỉ:
- Đừng bán ông ơi!
- Đừng bán cậu!
- Sao, được không?
Người bận đồ vàng
cất cây súng lên, kéo vô mình, tay mân mê con
cò. Cậu thằng Tiền môi tái lại, mấp máy:
- Bẩm... bẩm...
Trong kẹt vách má nó vẫn
năn nỉ:
- Đừng bán ông ơi!
- Bẩm... ông
lớn thương!
Súng lên cò cái “rắc”
chỉ ngay ngực cậu nó. Người bận
đồ vàng
ra lịnh:
- Dắt con bò đi!
Người lính giựt sợi dây
trên tay nó, thằng Tiền muốn
giựt lại, nhưng không dám. Nó ôm chặt cứng con bò
nghé. Con bò mẹ bị lôi xển đi, khuất trong bóng
tối. Thằng Tiền còn nghe nó nhảy
rồm rộp, rống lên tấm tức tấm tửi.
Con bò nghé lồng lộn be be thất thanh trong tay nó cho
tới khi tiếng
“ụm bò” văng vẳng xa lần trong đêm tối thì
con nghé mệt ngất nằm phục xuống đất. Cậu thằng Tiền đứng chết trân
ngoài sân. Má nó ngồi phịch xuống ngạch
cửa. Trong nhà tối thui, êm rơ, nghe tới
tiếng vo ve của con muỗi. Một
hồi má nó mới lên tiếng:
- Đầu sáng ổng lên trển năn nỉ với mấy ổng, xin
lại coi được không?
- Mai mấy ổng ăn
tiệc, khuya mấy ổng mần rồi.
Má nó gắt gỏng:
- Thì cũng xin tiền bạc
chớ. Bộ tính cho họ ăn không
hay sao?
Cậu thằng
Tiền ngó dáo dác như sợ có ai rình. Cậu nó
rầy
má nó:
- Thủng thỉnh để tao tính.
Mầy đừng ào ào, mấy ổng hay
được thì chết hết.
Má nó tức tối
thở ra, bỏ đi vô nhà. Thằng Tiền rờ
con bò nghé, thấy còn thoi thóp. Nó nói với cậu nó:
- Cậu ơi! Đêm nay sữa
đâu cho con bò nghé nó bú?
Nó đỡ con bò dậy, dắt vô
nhà, để nằm dưới sàn. Cậu nó cũng leo lên võng nằm. Thỉnh
thoảng nghe tiếng thở dài. Má nó trở mình,
vạt tre chuyển nghe răng rắc.
Chưa có ai ngủ
hết, nhưng không ai nói với ai một lời.
Thằng Tiền sợ con bò nghé không sống tới sáng. Chút chút nó nhảy xuống rờ. Nó thấp thỏm trong bụng hoài nên ngủ không
được.
Êm một lát, nó nghe con
bò trờ dậy, làm rột rột dưới sàn.
Thằng Tiền lắng tai: “sạt”. Có ai nhảy qua hàng rào rồi có tiếng rồm
rộp như tiếng giầy đi ngoài hè, về phía
chuồng bò. Thằng Tiền nói trong bụng: Chắc
họ bao nhà.
Cậu nó lên tiếng:
- Tiền! Đốt đèn ra coi cái
gì đó mầy!
Nó trả lời dặt một:
- Không, cậu!
Con bò nghé dưới sàn be lên, có
tiếng “ùm bò” trả lời ngoài sân. Nó
nhảy dựng lên. Thằng Tiền thót
xuống liền. Con bò mẹ về. Thằng Tiền rung rung cái củi, thổi hoài
thổi hủy không được. Nó tức mình quơ vùn
vụt, tàn bay đỏ nhà, lửa mới chịu cháy. Nó cầm cái đèn đi với cậu nó ra
chuồng bò. Má nó cũng tuốt theo.
Rõ ràng con bò cái. Nhưng coi nó dữ tợn quá,
mắt nó long lên sòng sọc, lỗ mũi nó chảy máu có
giọt, chắc nó bứt dây dàm. Nó ngó thằng
Tiền trân trân cho tới khi con bò nghé xộ ra chạy
quấn quít xung quanh, nó mới “ụm” lên mấy tiếng,
rồi khừ khừ trong cuống họng, le lưỡi
liếm đầu con bò nghé. Chừng đó
thằng Tiền mới dám lấy cái niệt tròng vô cổ
nó lôi nó vô chuồng. Trở vô nhà, cậu
thằng Tiền ngó mông lo lắng.
- Đố khỏi mấy ổng
trở xuống cho coi!
Má nó xen vô:
- Mình dắt nó đem giấu!
- Mầy nói bộ dễ lắm. Hổng có, cho mấy ổng đốt nhà.
- Thì nói nó chạy lạc đâu,
chớ mấy ổng bắt rồi mà!
- Đây lên Ngã Tư bao
xa? Bò sút dàm, có môn chạy về nhà,
chớ đi đâu mà lạc.
- Vậy ông không tính dưng không cho
mấy ổng hả?
Cậu thằng Tiền ngó dớn
dác:
- Đừng nói
lớn, để tao lo. Tiền, con
đi mời chú Ba Phát qua cậu nói chuyện.
Thằng Tiền chạy ù một
hồi, trở về có chú Ba Phát theo sau.
Chú bước vô nhà rón rén, lột cái khăn bịt ngang
đầu, hỏi cậu nó:
- Họ bắt con bò cái của anh
hả?
Cậu nó ngó rảo quanh, biểu nó
ra khép cửa cho kỹ rồi thấp giọng xuống:
- Họ bắt hồi chiều.
Nhưng con bò bứt dàm chạy về.
Chú Ba Phát giựt mình, nhảy
nhổm:
- Vậy thì bây giờ anh tính làm sao? Chớ thế nào họ cũng trở lại.
Má nó xen vô:
- Tôi biểu ông dắt đem
giấu. Ông hổng chịu, ông tính dưng
không.
Cậu nó rầy:
- Mầy sao cứ ong óng cái miệng
hoài, chuyện gì rồi để người ta lo cho...
Và quay lại chú Ba Phát:
- Tui tính đem giấu.
- Giấu đâu? Hổng
được. Họ vô họ tra.
- Chớ biết làm sao! Có con heo
họ cũng bắt. Có bầy gà họ
cũng bắt. Có con bò cái để đắp
đổi qua ngày, nuôi cho nó lớn kiếm chút đỉnh,
gây dựng lại. Bây giờ họ cũng
bắt thì có môn treo cổ vợ chồng tui.
Chú Ba Phát ngẫm nghĩ:
- Anh giấu thế nào họ
cũng lại nhà tui. Xóm này chỉ tui với
anh có bò.
- Bởi vậy tui mới kêu chú qua
đây đặng mình bàn.
Chú Ba Phát lưỡng lự, rồi
ngập ngừng:
- Hay là anh bán...
- Bán khỉ gì? Tháng trước
thằng Ngoạn cũng bán cho nó con heo, lên đòi tiền
nó làm lơ. Lên hoài nó giận nó đánh cho
một bữa thấy bà.
- Vậy giờ anh tính giấu
đâu?
- Đem qua bên sông
gởi đỡ ít bữa. Ở
bển, họ ít đi hơn.
Chú Ba Phát xịu lơ:
- Anh đi tui cũng đi.
Nín một hồi chú hỏi tiếp:
- Mà chừng nào? Sáng hả?
- Đâu được! Mai nó ăn tiệc, thế nào đêm nay họ
cũng quần. Tui tính đi bây giờ.
Chú Ba lo lắng:
- Rồi còn nhà cửa?
- Thì mình để đàn bà ở
lại, có chuyện gì cũng dễ hơn mình.
Chú Ba ngẫm nghĩ một hồi:
- Thôi như vầy: anh với
thằng Tiền lùa luôn hai con bò của tui, tui chống ghe
chờ anh chỗ bến
cây đa.
Cậu nó hối:
- Chú về tính mau mau đi.
Chú Ba Phát bước ra khỏi
cửa còn quay lại dặn:
- Nè! Anh nhớ đi
vòng trong vuông ông Bồi nghe không? Ngõ
bờ cái, họ ưa đi tuần ban đêm lắm.
Má thằng Tiền lật
đật đi vo gạo nấu
cơm, cậu nó rút bó lạt đánh lại sợi dây dàm.
Ăn cơm xong, má nó còn nhồi một mo, gói cục
đường cho nó bỏ theo.
Thằng Tiền
bận thêm cái áo cho ấm. Nó mang mo cơm lên vai
rồi vô chuồng mở niệt bắt dàm, bắt con bò
cái, con nghé lăng căng chạy theo như
không bao giờ muốn rời mẹ nó nữa. Ra ngoài tối thui. Trên trời
sao mọc cùng. Thằng Tiền lạnh, co rút hai tay ôm ghì mo cơm còn nóng vô sát ngực. Nó
nghĩ: Phải giờ này ở nhà nằm trong nóp ngủ
thì sướng biết bao nhiêu! Cậu nó quơ gậy lên
không, nhìn bốn phía rồi nói:
- Đi như vầy
tới vuông ông Bồi còn sớm quá.
Qua khúc quẹo, nó
gặp chú Ba Phát đương dắt cặp bò
đứng chờ. Nó chớp sợi dây, vòng cuốn
vô bàn tay hai bận, rồi rẽ
xuống ruộng đi luôn. Nó nghe chú Ba Phát xì xào với
cậu nó:
- Tui chờ ở bến cây đa.
Hễ đám mây ngang, mình qua sông nghe!
Thằng Tiền lội bì bõm,
nước tung tóe lên ống quần,
cậu nó rầy.
- Giở cẳng cao, đi nhẹ
nhẹ nó mầy.
Nó ngoái lại: cái bót Ngã Tư
sừng sững trong mù sương. Tại cái
bót này mà bữa nay nó cực. Nó tiếc
quên đem cái nóp, để vô vườn ông Bồi lật
làm một giấc cho ngon.
Hai cha con thằng Tiền lội
tắt đường đồng không dám đi
đường cái sợ Tây phục. Đi
lâu lắm, đi hoài cho tới thằng Tiền hết
buồn ngủ và thấy ấm lại thì tới mé vuông
ông Bồi. Hai cha con chui vô vườn, thằng
Tiền thuộc đường, dắt đi quanh co, có
khi luồn qua những nhánh xoài phải khom lưng
xuống, vườn rậm, rộng
quá. Thằng Tiền nghĩ: Phải như cậu nó
cột bò ở đây ngủ tới sáng, cũng không ai
kiếm được, sợ khỉ gì! Họ
vô ngả trước mình chạy ngả sau, họ đi
ngả sau mình xẹt qua vườn ông Chủ, qua
vườn xã Thế. Chạy hết xóm này, dễ gì
họ rượt kịp.
Tới mé sông, chờ hoài không
thấy chú Ba Phát, cậu nó lo lắng:
- Mẹ! Nó đi đâu mà bây giờ
chưa tới kia?
Đường đi
vắng quá, xa thiệt xa, thấp thoáng vài cây đuốc...
lúc này mà qua sông thì bảnh biết bao nhiêu. Cậu nó nóng ruột, vấn thuốc hút. Ngồi không, thằng Tiền thấy lạnh, co
rụt cổ vô hai đầu gối. Nó
chợp mắt thì có tiếng lộp cộp dưới
sông làm nó giựt mình. Cậu nó rón rén
lại gần, đằng hắng. Có
tiếng đằng hắng trả lời. Nó mừng quá. Chú Ba Phát thót lên bờ nói
nhỏ:
- Mình qua sông liền đi! Hồi nãy
trong kia tui thấy đuốc quơ
cùng, chắc họ đi kiếm.
Cậu nó hỏi:
- Đi hai chuyến
hết không?
Thằng Tiền rón rén dắt hai con
bò xuống ghe, nước ròng lòi bãi bùn lún tới
đầu gối. Hai con bò lội nghe ồn ột.
Cậu nó hỏi:
- Mau đi, họ tới đây bây
giờ!
Cây đuốc
đằng xa tiến tới lần lần. Thằng
Tiền ráng hết sức đỡ cho con bò nghé lên ghe.
Thình lình bên kia sông lửa phựt cái
rần và có tiếng hỏi:
- Ai đó!
Thằng Tiền hoảng hồn
rị con bò trở lại. Đuốc quơ
mỗi lúc mỗi nhiều. Nó quýnh, run
lập cập. Cậu nó và chú Ba Phát nhảy xuống
kéo phụ con bò. Nhưng càng kéo nó càng lún, bốn chưn như chôn chặt dưới bùn. Bên sông có nhiều bóng người. Họ
quơ đuốc sáng rực, nhưng không thấy tới
bên nầy. Họ la hú om sòm.
- Ê! Tụi bây ơi! Mau
đi riết lại cây đa. Tao
thấy hình như có nó.
Chú Ba Phát nhảy xuống rinh ván ghe
bắc cầu đỡ con bò mẹ mới rút chưn lên được. Trước
mặt, đuốc quơ càng gần. Họ
đi hai bên. Chết rồi!
Đem được con bò lên bờ,
thằng Tiền dắt chạy tuốt ra sau vườn
giấu trong lùm dâu. Nó chạy trở ra
gặp hai người lớn cũng đi vừa tới.
Nó nghe tiếng cãi lẫy om sòm ngoài mé
sông.
- Ê! Có ghe!
- Ờ hồi nãy tao thấy nó è
ạch chỗ đó!
- Có dấu bò rõ ràng, dấu chưn bò.
- Phải rồi! Ta xáng con đĩ
một bạt tai, nó khai hết. Nó nói tụi nó qua sông.
- Ủa có dấu
trở vô vườn. Chắc nó trốn
trong vườn.
Vài cây đuốc
rẽ vô. Cậu thằng Tiền nép
xuống bụi ô rô. Chú Ba Phát nhảy phốc
vô bụi quýt um tùm. Họ đi vô, rõ ràng năm
người không có súng, còn một tốp đứng ở
ngoài.
Thằng Tiền
thấy ba người cầm ba sợi dây.
Người đi đầu rọi đuốc sát
đường kiếm dấu. Nó nói trong bụng: “Họ theo dấu một hồi chắc gặp”.
Qua khỏi chỗ núp, người
đi đầu ngừng lại và nói:
- Ơ... ơ hết
dấu rồi. Mới tức thì, sao
đâu mất?
Người đi
đầu xâm xâm vô lùm dâu.
Thằng Tiền run, nó nói với
cậu nó:
- Trời... Họ gặp rồi...
Tui cột ở trong...
Cậu nó chồm lên
nắm chặt cây gậy. Nó thấy bên
bụi quýt chú Ba Phát cũng nhúc nhích. Thằng
Tiền ngó chăm bẳm, ba người đi vòng lùm dâu.
Nó mừng. Bỗng con bò nghé mắc
dịch be lên mấy tiếng. Thằng
Tiền thót ruột.
Năm người đó la ầm:
- À! Đây rồi!
Cậu nó nhảy lên
bờ ngồi sau bụi tre gai.
Họ khoái chí kêu inh
ỏi:
- Bây ơi! Được rồi!
- Bốn con lận.
- Rõ ràng con bò cái hồi chiều.
Ở ngoài chạy vô hai
người nữa. Họ nhảy vô
bụi, thằng Tiền thấy người đi đầu
dắt ra một dọc hai con mẹ và hai con nghé. Nó
ngó theo bốn con bò tiếc quá! Phải biết như vầy nó giấu tuốt
trong vuông. Rồi nó oán cậu nó, nó oán chú
Ba Phát bày đặt dắt đi làm chi cho họ bắt.
Bốn con bò đi ngang mặt, nó thấy rã rời trong
ruột. Nó ngó theo trân trân. Con nghé mập
no. Con bò mẹ cũng mập. Từ rày
sắp tới nó không còn giữ nữa. Mấy
vạt cỏ óng trong vườn ông Bồi sẽ mọc
cao nghệu phủ đầu. Uổng quá! Nó mở
mắt trao tráo, tay chưn lạnh
ngắt, lỗ tai lùng bùng giống như có tiếng súng nổ
nho nhỏ rồi lớn dần và nó nghe cái “rột”. Chú Ba Phát xách mác vót trong bụi quýt phóng ra, xuất
kỳ bất ý chém người đi đầu một cái
“bốp”. Nó chưa kịp đỡ, chú bồi thêm
một dao nữa và bổ túi bụi, vừa chém vừa la:
- Tiếp anh Hai! Tiếp anh Hai!
Cậu thằng Tiền
nhảy vọt ra quơ hèo đập tốp đi sau.
Cậu nó múa vùn vụt, hai đứa nhào lăn
cù. Bọn còn lại hết hồn liệng
đuốc chạy bất kể, vừa chạy vừa
la làng. Không đợi ai biểu,
thằng Tiền thót lên chụp sợi dây dàm lôi bốn con
bò chạy dông. Nó tính trong bụng: Theo đường
thẳng thế nào họ cũng rượt kịp,
họ còn ngoài mé sông nhiều lắm. Nó liền quẹo qua tay mặt, đường mòn trong này nó
thuộc nằm lòng.
Chạy một hồi
mệt ngất, nó hoa mắt, hết thấy
đường, đụng vô nhánh xoài gie ra muốn choáng váng.
Nó giao bốn con bò cho cậu nó, vuốt mồ hôi trán nói
một mình:
- Họ rượt theo,
sớn sơ sớn sác, chắc cũng đụng như
mình.
Nó xách cái mác cắt vội cắt
vàng mấy tay chuối khô, tuốt
hết lá, nối lại giăng ngang đường
đi. Thế nào lát nữa cũng có
người vướng cần cổ. Nó
phụ với chú Ba Phát rút cây cầu khỉ liệng
xuống sông rồi chạy nữa. Coi
bộ êm, thằng Tiền níu cậu nó ngồi nghỉ.
Con bò cái mệt thở hồng hộc, quỵ xuống và
đứng lên không nổi nữa. Mặc cho cậu nó kéo,
mặc cho nó đánh, con bò cứ lì lợm nằm im, nó rên è
è trong cuống họng. Thằng Tiền cúi xuống dòm:
lỗ mũi nó chảy máu càng nhiều, mắt nó muốn
hết thần, nó đuối quá. Nguy rồi! Con bò nằm
ngang giữa đường. Thằng Tiền kề
lỗ tai sát đất, có tiếng
chưn đi xa xa. Chú Ba Phát leo lên
ngọn dâu: lửa cháy dọc theo xóm.
- Trời! Nó đốt nhà!
- Ngó về nhà mình coi!
Im một lát, chú Ba Phát bỗng la bài
hãi:
- Lửa rực lên ơ... ơ...
chỗ cây gáo, chỗ...chỗ... nhà anh. Thôi
rồi, lửa cùng hết.
Chú tuột xuống một cái
rột, ngồi phịch xuống và nói như muốn khóc:
- Nó đốt sạch trơn
rồi!
Cậu thằng
Tiền đứng chết trân, mồ hôi rướm trên
mí trán. Lửa ánh màu lá cây sáng hết một góc
trời. Cậu nó mong về nhà, lo cho má nó,
tiếc năm chục giạ lúa, hai bộ ván gỗ và cái độc
bình của ông nội nó để lại. Bao nhiêu đó, gia tài xây dựng bằng mồ hôi
nước mắt của hơn nửa đời
người. Nó đốt cháy hết thì
nghèo. Nghèo! Cậu nó thở ra, rầu rĩ
và nhớ tới mấy năm còn khá: trong nhà hai đôi trâu,
một đôi bò, ruộng mần đôi ba trăm công, gà vịt,
heo cúi rần rần. Tây đóng bót Ngã Tư có
bao lâu đâu, mà bây giờ trở nên sạt nghiệp.
Ngày hai buổi nó tới xin chèo chẹo như ăn mày, xin không cho thì mua, mua không cho thì nó
giựt, và cuối cùng nó đốt. Cậu nó
nghĩ tới tình cảnh gia đình, nhà cửa tiêu tan,
vợ con lạc lõng. Má nó bây giờ không
biết ở đâu. Có bị Tây bắt
không? Có bị nó tra không?
Thằng Tiền
nhớ bộ mặt dữ tợn của mấy tên lính
bận đồ vàng. Nó lo cho má nó quá!
Bỗng nó nghe tiếng nói xì xào ngoài
mé vườn, nó hớt hơ, hớt hải:
- Cậu ơi! Tây
bọc ngoài ruộng. Nó đi thẳng vô
đây.
Chú Ba Phát đứng
phắt dậy dợm chạy. Tiếng
người nói chuyện càng ngày càng gần, càng rõ.
Chắc rồi! Tụi nó đi kiếm.
Thằng Tiền quýnh trong bụng. Chú Ba Phát cũng quýnh. Cực
chẳng đã, chú mới dắt ba con bò mạnh giấu
trái bên liếp chuối. Con bò cái vẫn nằm chình
ình giữa đường, thở è è. Thằng Tiền kéo
làm sao nó cũng không chịu dậy.
Trong bóng tối, cậu
nó vẫn đứng trân trân quắc mắt nhìn thẳng
tới con đường mòn trước mặt.
Cậu nó lăm lăm trong tay cái mác vót,
bộ gió coi dữ tợn. Cậu nó nhớ tới
bao nhiêu đồ đạc bị cướp giựt,
nhớ tới mấy chục giạ lúa bị đốt
cháy rụi, má nó chưa biết bây giờ ra sao? Tan nát
gia đình, vợ con lạc loài, sự nghiệp tiêu tan. Con
bò giấu chui, giấu nhũi nó cũng tìm bắt cho được.
Cậu nó giận sôi gan, không còn nghĩ gì nữa hết và
khi thằng Tiền hỏi:
- Cậu ơi! Làm sao?
Thì cậu nó xăm xăm đi
tới, vừa đi vừa lẩm bẩm:
- Chém... chém chết cha hết!
Thằng Tiền sợ cậu nó
liều mạng, tuốt theo bén gót. Chú Ba
Phát giấu xong ba con bò cũng cặp gậy bò ra mé
mương. Tiếng chân giậm thình
thịch mỗi lúc một gần, cậu thằng Tiền
nép qua một bên, thủ cái mác. Lẹ trí
thằng Tiền chạy dông, rút hai cây cầu trên một
con đường khác, chắn ngang trước mặt nó,
móc bùn non trét đầy hai bên mé đất. Nó vừa
nép vào chỗ cậu nó núp, thì tụi Tây cũng tới ngã
ba, quẹo qua tay mặt, tụi nó sẽ đi ngang mặt
chỗ con bò nằm, cậu nó ăn thua, chưa biết ai
thắng ai bại. Nó ngó lên: cậu nó vẫn khư khư
thủ cái mác, kế đến bên chú Ba cặp gậy
ngồi co quắp, lấy thế như mèo rình chuột.
Phía bên kia, nó đếm lờ mờ
hết thảy sáu thằng có sáu cây súng.
Nó hồi hộp, ngực đập
bình bịch, nhưng thằng đi đầu theo đường thẳng trờ tới,
nó thấy dấu bùn, nó cười ha hả:
- A đây rồi! Dấu chưn bò, rõ ràng có dấu chưn bò.
Cả bọn ùa chạy tới reo
ầm ĩ:
- Chạy trời nó cũng đi
đường này!
- Phải rồi! Nó rút cầu cho mình
trượt hổng kịp nó mới qua đây ràng ràng.
- Mau bây ơi! Bắt
được tụi này, bằm đầu nó ra. Nó
chém thầy đội đứt cuống họng,
đập chú cai bể đầu.
Rồi cha con nó hì hục lội qua
cái mương, bươn bả rượt riết.
Thằng Tiền biết con đường đó dẫn
đến vườn xã Thế, một miếng
vườn rậm nhiều gai gốc, đường
đi chằng chịt. Vô đó tụi nó xà
quần một hồi rồi ra mé sông là cùng. Thằng
Tiền trở về chỗ con bò. Con bò hình như bớt
mệt, nó thở chậm rãi. Cậu thằng Tiền
một bên, chú Ba Phát một bên, hai người xốc
dậy, con bò chồm tới, hai cẳng trước run
run. Thằng Tiền kéo đầu cho nó
lấy trớn. Nó rán hết sức đứng
dậy, thở “ồ ồ”.
Thằng Tiền mừng húm, chờ
nó bớt mệt rồi thủng thẳng dắt đi...
Tụi Tây lạc vô vườn xã Thế lần quần
cầu tới sáng, dễ gì rượt kịp, mà dầu
tụi nó theo kịp thì năm ba
thằng... Thằng Tiền ngó ngoái ra sau: cậu nó và chú Ba
Phát vẫn đi kèm một bên. Nhớ tới
bộ gió dữ tợn của cậu nó thủ cái mác vót,
chú Ba Phát cầm cây roi, nó yên lòng và vững bụng đi
tới. Về khuya, sương quằn lá
tre, rớt đồm độp trên tàu lá chuối. Trời im phăng phắc. Qua khoảng trống,
thằng Tiền ngó lên trời trong vắt, mấy ngôi sao
hiện ra rõ rệt, sáng một màu xanh lạnh ngắt.
Bữa nay hăm tám, gần sáng, trăng mới mọc. Trăng mọc, làm sao cũng phải qua khỏi
chỗ này. Cuối làng có một đám
cây trâm bầu rậm, chính giữa một miếng biển
rậm, đường rừng đi khó khăn và sình
lầy. Rút sâu vô đó thì êm biết bao nhiêu! Ngó ngoái ra sau, thằng Tiền thấy lửa
rực. Tụi nó quạu, tụi nó
đốt nhà. Có một con bò, có một bữa
tiệc, tụi nó phá hết một xóm. Mút
đầu khúc trong, thằng Tiền thấy bóng
người ngồi lúp xúp trước mặt, coi bộ
hơi đông. Nó hoảng hồn níu mấy con bò,
cậu nó và chú Ba Phát phóng tới trước, bò rạt theo ven bờ. Nó nghe cậu nó dõng dạc:
- Ai đó!
Trả lời là những tiếng
xôn xao và tiếng con nít khóc re...
- Không phải! Dân
tản cư.
Mấy người xóm
ngoài bị Tây rượt, chạy dồn vô đây.
Họ thuật lại: Nửa đêm, thình lình tụi nó bao
nhà, lúc bắt ngồi sắp hàng, xáng cho mỗi
người một báng súng và hỏi: “Bò đâu?”. Họ có biết ất giáp
gì, nên rốt cuộc bị tra, bị đánh và bị
đốt nhà.
- Nó bắt gần hết xóm.
- May lắm tụi tui mới
chạy thoát xuống đây.
- Nghe nó có bắt bốn
người.
Cậu thằng Tiền mím môi, nhìn trừng
trừng về phía ngã tư mặt đầy nộ khí…
______________
(*) Giải nhất Văn nghệ
Cửu Long 1949 - 1950, Giải ba Văn nghệ toàn quốc
1951 -1952.
(**) Cách gọi cha
ở một số vùng quê
Minh Lộc (Theo Văn nghệ
Tiền Giang Xuân 2012)